Sách thuốc Đông y xếp ké đầu ngựa vào nhóm thuốc “Tân ôn giải biểu”, nghĩa là loại thuốc ấm, có tác dụng loại trừ một số khuyết tật như vết nám, tàn nhang để trả lại cho làn da màu sắc ban đầu.
Cây ké có nhiều loại, như ké đầu ngựa, ké hoa vàng, ké hoa đào, ké đồng tiền…, nhưng được sử dụng làm thuốc phổ biến vẫn là ké đầu ngựa, còn tên khác là Thương nhĩ tử, Xương nhĩ, Thương nhĩ, Phắc ma, Mác nháng (Tày). Tên khoa học: Xanthium strumarium L. (tên đồng nghĩa Xanthium japonicum Widder), họ Cúc (Asteraceae).
Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá, mầu lục nhạt, gồm hai loại đầu, cùng gốc; những đầu ở phía trên nhỏ mang hoa lưỡng tính, những đầu khác mang hoa cái; lá bắc xếp thành hai hàng, có lông; hoa lưỡng tính hình ống, không có mào lông, tràng có 5 thùy, nhị 5; hoa cái không có tràng và mào lông. Quả bế đôi, hình trứng, có hai sừng nhọn ở đầu và phủ đầy gai móc; dài 12 – 15mm, rộng 7mm; mùa hoa quả tháng 5 – 8.
Bộ phận dùng làm thuốc là quả già phơi khô (Fructus Xanthii strumarii). Thu hoạch vào mùa thu, khi quả già chín, lúc trời khô ráo, hái lấy quả, loại bỏ tạp chất và cuống lá, phơi hoặc sấy nhẹ ở 40 – 45oC cho đến khô.
Đông y cho rằng, ké đầu ngựa có vị cay đắng, tính ấm, hơi có độc. Có tác dụng tán phong, trừ thấp, thông khiếu (các giác quan), chỉ thống (giảm đau). Dùng trong các trường hợp ngoại cảm phong hàn, đau nhức, chân tay co giật, mụn nhọt, lở ngứa ngoài da…
Sách thuốc Đông y xếp ké đầu ngựa vào nhóm thuốc “Tân ôn giải biểu”, nghĩa là loại thuốc ấm, có tác dụng giải cảm lạnh và chữa trị một số bệnh do ngoại tà xâm phạm vào phần “biểu” (mặt ngoài) của cơ thể, có nghĩa là loại trừ một số khuyết tật như vết nám, tàn nhang để trả lại cho làn da màu sắc ban đầu.
Dưới đây là cách trị các vết nám, tàn nhang trên da từ ké đầu ngựa
* Làm mờ tàn nhang trên da mặt: Dùng lá ké non, rửa sạch, hong cho ráo hết nước, thêm chút muối ăn, giã thật nhuyễn. Hàng ngày xát nhẹ lên da mặt 2 – 3 lần; sau khi xát khoảng 10 phút thì rửa sạch. Kiên trì làm như vậy, các nốt tàn nhang sẽ mờ dần.
* Làm mờ những vết xạm đen trên da: Dùng lá ké, phơi hoặc sấy khô, tán thành bột thật mịn; sau mỗi bữa cơm hòa 3g với nước cơm hoặc nước cháo uống.
Kiêng kỵ: Theo Đông y, người âm huyết hư tổn (phần âm suy yếu, thiếu máu) kỵ dùng ké đầu ngựa. Trong sách cổ nói dùng ké phải kiêng thịt lợn và thịt ngựa, nếu ăn thịt lợn khi dùng ké đầu ngựa thì khắp mình sẽ nổi quầng đỏ. Tuy nhiên điều này còn chưa được kiểm chứng đầy đủ.
Song trong trường hợp “Âm huyết hư tổn” cũng dẫn tới hiện tượng da bị xạm đen. Trường hợp này nếu dùng ké đầu ngựa sẽ khiến cho âm huyết càng hư tổn nặng (vì vậy tất nhiên ảnh hưởng tới chức năng sinh sản) và sẽ làm cho da càng xấu hơn.
Do đó với những trường hợp da xạm đen do âm huyết hư tổn, để khắc phục cần sử dụng các loại thuốc có tác dụng bồi bổ khí huyết. Vậy có thể áp dụng hai phương thuốc tương đối đơn giản sau đây đều có công hiệu kiện tỳ (tăng cường chức năng tiêu hóa), bồi bổ khí huyết (bổ huyết), giúp da tươi nhuận và mịn màng.
- Phương 1: Dùng hoàng kỳ 500g, đương quy 500g, tất cả tán thô, trộn đều. Mỗi ngày dùng 10 – 15g bột thuốc, hãm nước sôi như pha trà, uống dần trong ngày.
- Phương 2: Dùng đương quy 500g, long nhãn 500g, ngâm với 2 lít rượu trắng ít nhất trong một tháng; mỗi bữa ăn uống 1 chén con (20 – 30ml).
BS HOÀNG XUÂN ĐẠI-nongnghiep.vn
Ké đầu ngựa xóa nám tàn nhang
Gyromitra esculenta còn được gọi là nấm não hay nấm khăn xếp. Chúng được coi là món ăn phổ biến ở Scandinavia, Đông Âu và khu vực Great Lakes ở Bắc Mỹ, nhưng chỉ khi được chế biến đúng cách. Người ăn nấm não sống có nguy cơ tử vong.
Nấm Entoloma hochstetteri có kích thước nhỏ, màu xanh dương, thường được nhìn thấy ở New Zealand và Ấn Độ. Màu xanh đặc trưng được hình thành từ ba sắc tố azulene. Loài nấm này chưa được xác định là có thể ăn được hay không. Hình ảnh nấm xanh có trên tem và mặt sau của tờ tiền của New Zealand.
Nấm lõ chó bạch tuộc (Clathrus archeri) là loài nấm kỳ lạ có nguồn gốc từ Australia và Tasmania. Nấm có màu hồng đỏ, hình thù như con bạch tuộc với khoảng 4-7 xúc tu to dài. Không chỉ có hình thù kỳ dị, chúng còn phát ra mùi thịt thối..
Nấm trứng được tìm thấy ở châu Phi, châu Âu, Trung Mỹ và Bắc Mỹ. Loài nấm này có kích thước tương đối nhỏ với đường kính chỉ 2,5 cm, được bao quanh trong các gai nhỏ. Nấm có thể ăn được khi chúng còn non, có màu trắng và chắc. Một số thí nghiệm cho thấy loài nấu này có thể ngăn chặn sự phát triển của một số loại vi khuẩn gây bệnh.
Tên tiếng Pháp của loài nấm này là Phallus de Chien và Satyre des chiens. Đây là loài nấm phổ biến ở châu Âu, châu Á và phía đông của Bắc Mỹ. Chúng được tìm thấy vào cuối mùa hè, đầu mùa thu trên các đám lá rụng và mẩu gỗ nhỏ. Đây là loài nấm không ăn được.
Nấm Trametes versicolor là loài có màu sắc sặc sỡ và dễ dàng được phát hiện. Màu sắc và hình dạng của chúng còn được liên tưởng đến hình ảnh đuôi gà tây, do đó mà chúng còn được gọi là nấm đuôi gà tây. Màu sắc của nấm có thể phụ thuộc vào địa điểm và độ tuổi của nấm. Đây được coi là một loại thuốc có thể hỗ trợ chống ung thư.
Những giọt chất lỏng dính và có màu đỏ chảy ra từ loài nấm này khiến người ta liên tưởng đến những giọt máu. Nhờ vào đặc điểm này, chúng được đặt tên là nấm răng chảy máu (Hydnellum peckii). Loài nấm này còn được gọi là nấm “răng quỷ” hoặc một cái tên đánh lừa thị giác khác là nấm “kem và dâu. Chúng được tìm thấy trong các rừng mưa ở Bắc Mỹ và châu Âu.
Nấm lồng đỏ (Clathrus ruber) là loài nấm có hình dáng kỳ dị như những sinh vật lạ trong bộ phim người ngoài hành tinh, hoặc giống một con quái vật xốp mọc ra từ những những khối nấm trắng có hình giống quả trứng. Loài nấm này có thể ăn được, nhưng mùi vị kinh khủng của chúng khiến không ai muốn nếm thử.
Loài nấm này có hình thù độc đáo như chiếc khăn che mặt của phụ nữ. Chúng sống ở các khu vực phía nam của châu Á, châu Phi, châu Mỹ và Australia. Phần nắp bên trên có chất nhờn chứa bào tử màu nâu xanh để thu hút côn trùng và giúp chúng phân tán bào từ. Nấm có thể ăn được, đôi khi được sử dụng trong chế biến món ăn ở Trung Quốc.
Nấm phát quang sinh học (Mycena chlorophos) sống ở môi trường cận nhiệt đới của châu Á, Australia và Brazil. Phần mũ và thân cây phát ra ánh sáng màu xanh lá cây trong bóng tối. Nấm phát ánh sáng xanh rõ nhất khi được một ngày tuổi và nhiệt độ xung quanh khoảng 27 độ C. Sau ngày đầu tiên mũ nấm mở, ánh sáng sẽ mờ dần cho đến khi không thể được quan sát bằng mắt thường.
Laccaria amethystina là loài nấm có màu tím, sống ở các khu rừng thuộc Bắc Mỹ, Trung Mỹ, Nam Mỹ, châu Âu và châu Á. Nấm có màu tím khi còn non và màu tím sáng bị mất dần trong quá trình phát triển, khiến chúng khó được nhận dạng hơn. Mặc dù loài nấm này có thể ăn được nhưng nó không phải là lựa chọn sáng suốt bởi các chất ô nhiễm trong đất như asen có thể tích tụ trong nấm.
Loài nấm kỳ lạ này được gọi bằng nhiều tên khác nhau như nấm bờm sư tử, nấm răng đầu gấu, nấm hedgehog… Nấm có nguồn gốc từ Bắc Mỹ và mọc trên các cây gỗ cứng. Mặc dù có hình thù khá kỳ dị nhưng loài nấm này có thể ăn được và đôi khi được sử dụng trong ẩm thực Trung Quốc.
Nấm xì gà của quỷ (Chorioactis geaster) là một loài nấm rất hiếm, chỉ được tìm thấy ở một số khu vực của Texas và Nhật Bản. Tại Texas, nấm mọc trên rễ của cây tuyết tùng đã chết, trong khi đó tại Nhật Bản, nấm mọc ở cây sồi chết. Loài nấm này có hình dạng như bông hoa nở.
Nấm Lactarius indigo có xanh da trời đậm đến xám xanh nhạt. Nhựa cây nấm chảy khi nấm bị cắt hoặc bị hỏng, nấm sẽ chuyển màu xanh lá cây khi tiếp xúc với không khí. Nấm sống ở các khu rừng lá kim và rừng rụng lá ở Bắc Mỹ, Đông Á và Trung Mỹ. Mặc dù loài nấm này khá độc nhưng nguồn tin cho biết nấm có thể ăn được và được bán ở chợ tại Trung Quốc, Guatemala và Mexico.
